Núm. 72 (2025): Número en curso
Artículos

¿Suscribió santo Tomás de Aquino la tesis según la cual el mundo pudo haber existido desde siempre? Una respuesta a Wippel y Bukowski

Publicado 2025-02-20

Palabras clave

  • cosmología,
  • eternidad del mundo,
  • intérpretes contemporáneos,
  • posibilidad,
  • Tomás de Aquino

Cómo citar

Irarrázaval, J. L. (2025). ¿Suscribió santo Tomás de Aquino la tesis según la cual el mundo pudo haber existido desde siempre? Una respuesta a Wippel y Bukowski. Tópicos, Revista De Filosofía, 72, 67-92. https://doi.org/10.21555/top.v720.2900

Resumen

Respecto al tema de la eternidad del mundo, suele atribuirse a santo Tomás de Aquino la siguiente postura: que el mundo, de hecho, tuvo un comienzo, pero que pudo haber existido desde siempre. Sin embargo, en ninguno de los textos del Aquinate se encuentra una defensa explícita de la posibilidad de un mundo eterno. Con todo, al menos dos autores ofrecen una defensa sistemática a favor de dicha atribución: John F. Wippel y Thomas Bukowski. El presente artículo defiende lo contrario: resulta impreciso atribuir a santo Tomás la tesis según la cual el mundo pudo haber existido desde siempre. Para ello, se revisa paso a paso la argumentación de los dos autores mencionados y se ofrece una contraargumentación para ambas. Luego se recurre a la distinción que el propio santo Tomás hace de los diversos sentidos de “posible” en el artículo 14 del De potentia y se utiliza para complementar el esquema de Egidio Romano, con el fin de ofrecer mayor claridad respecto de cuál es precisamente la postura del Aquinate sobre la posibilidad de un mundo eterno. 

Referencias

  1. Bukowski, T. (1991). Understanding St. Thomas on the Eternity of the World: Help from Giles of Rome?. Recherches de Théologie Ancienne et Médiévale, 58, 113-125. URL: http://www.jstor.org/stable/26189018.
  2. Comisión Leonina. (1976). De aeternitate mundi. Prefacio y texto. En T. de Aquino, Opera omnia iussu Leonis XIII P. M. edita. Tomus XLIII. (pp. 49-89). Editori di San Tommaso.
  3. De Aquino, T. (1949). Opuscula omnia necnon opera minora. Vol. 1. J. Perrier (ed.). Lethielleux.
  4. De Aquino, T. (1954). Opuscula Philosophica. R. M. Spiazzi (ed.). Marietti.
  5. De Aquino, T. (1959). Suma teológica. Tomo II. 1 q. 27-74. A. Colunga (trad.). BAC.
  6. De Aquino, T. (1967). Suma contra los gentiles. I. Libros 1° y 2°. Dios. Su existencia, su naturaleza. La creación y las criaturas. L. Robles Carcedo y A. Robles Sierra (trads.). BAC.
  7. De Aquino, T. (1976). Opera omnia iussu Leonis XIII P. M. edita. Tomus XLIII. De principis naturae. De aeternitate mundi. De motu cordis. De mixtione elementorum. De operationibus occultis naturae. De iudiciis astrorum. De sortibus. De unitate intellectus. De ente et essentia. De fallaciis. De propositionibus modalibus. Editori di San Tommaso.
  8. De Aquino, T. (2000). Opera omnia. Recognovit ac instruxit Enrique Alarcón automato electronico Pompaelone ad Universitatis Studiorum Navarrensis. E. Alarcón (ed.). EUNSA. URL: https://www.corpusthomisticum.org/cmp00.html.
  9. De Aquino, T. (2002). De aeternitate mundi. J. M. Artola (trad.). Ediciones Encuentro.
  10. De Aquino, T. (2005). Comentario a las Sentencias de Pedro Lombardo. Volumen II/1. La creación: ángeles, seres corpóreos, hombre. J. Cruz Cruz (ed. y trad.). EUNSA.
  11. De Aquino, T. (2005). Opúsculos y cuestiones selectas. III. A. Osuna Fernández-Largo (trad.). BAC.
  12. De Aquino, T., De Brabante, S. y Buenaventura. (1964). On the Eternity of the World. C. Vollert, L. H. Kendzierski y P. M. Byrne (eds. y trads.). Marquette University Press.
  13. Egidio Romano. (1581). In Secundum Librum Sentetiarum Quaestiones. Franciscum Zilettum. URL: https://play.google.com/books/reader?id=mP4zjfW6N4sC&pg=GBS.P P2&hl=es.
  14. Gilson, É. (1978). El tomismo. Introducción a la filosofía de santo Tomás de Aquino. F. Múgica (trad.). EUNSA.
  15. Grange, G. M. (2019). Albert le Grand et Thomas d’Aquin : un débat sur le commencement du monde créé. [Tesis de maestría, Université de Fribourg]. FOLIA. URL: https://folia.unifr.ch/unifr/documents/30 8509.
  16. Irarrázaval, J. L. (2024). Discusión sobre el “pasaje clave” en el De aeternitate mundi de santo Tomás de Aquino. En R. Cúnsulo, C. Lértora y S. Violante (eds.), Thomas audit. Miscelánea celebratoria. 1225/1274/2024. (pp. 79-90). Editorial RLFM.
  17. Knuuttila, S. (1993). Modalities in Medieval Philosophy. Routledge.
  18. Noone, T. B. (1996). The Originality of St. Thomas’s Position on the Philosophers and Creation. The Thomist: A Speculative Quarterly Review, 60(2), 275-300. DOI: https://doi.org/10.1353/tho.1996.0025.
  19. Torrell, J. P. (2002). Iniciación a Tomás de Aquino: su persona y su obra. EUNSA.
  20. Van Veldhuijsen, P. (1990). The Question on the Possibility of an Eternally Created World: Bonaventura and Thomas Aquinas. En J. B. M. Wissink (ed.), The Eternity of the World in the Thought of Thomas Aquinas and his Contemporaries. (pp. 20-38). E. J. Brill. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004452657_005.
  21. Vollert, C. (1964). Translator’s Introduction. En C. Vollert, L. H. Kendzierski y P. M. Byrne (eds.), On the Eternity of the World. (pp. 2-17). Marquette University Press.
  22. Wallace, W. A. (1974). Aquinas on Creation: Science, Theology, and Matters of Fact. The Thomist: A Speculative Quarterly Review, 38(3), 485-523. DOI: https://doi.org/10.1353/tho.1974.0039
  23. Weisheipl, J. A. (1983). The Date and Context of Aquinas’ De aeternitate mundi. En L. P. Gerson (ed.), Graceful Reason. (pp. 239-271). Pontifical Institute of Mediaeval Studies.
  24. Wilks, I. (1994). Aquinas on the Past Possibility of the World’s Having Existed Forever. The Review of Metaphysics, 48, 299-329. URL: http://www.jstor.org/stable/2012 9674.
  25. Wippel, J. F. (1981). Did Thomas Aquinas Defend the Possibility of an Eternally Created World? (The De aeternitate mundi Revisited). Journal of the History of Philosophy, 19, 21-37. DOI: https://doi.org/10.1353/hph.2008.0601.
  26. Wippel, J. F. (1984). Thomas Aquinas on the Possibility of Eternal Creation. En J. F. Wippel, Metaphysical Themes in Thomas Aquinas. (pp. 191-214). Catholic University of America Press.